بررسی تلفظ ضمیرهای انعکاسی در گویش بختیاری در چارچوب نظریۀ بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

ضمیرهای انعکاسی یا تاکیدی مفرد و جمع در زبان فارسی از پیوند تکواژ «خود» با ضمیرهای پیوسته که جزء پی‌بست‌ها هستند ساخته می‌شوند. این مقاله به تحلیل تطبیقی تلفظ ضمیرهای انعکاسی در گویش بختیاری به عنوان یک گونۀ زبان فارسی در چارچوب نظریۀ بهینگی (پرینس و اسمولنسکی، 2004 /1993) می‌پردازد. هدف این پژوهش معرفی فرایندها و محدودیت‌های مشترک و متفاوت در تلفظ‌های گوناگون ضمیرهای انعکاسی و تحلیل علت آنها و دست‌یابی به یک رتبه‌بندی دربرگیرندۀ نهایی از محدودیت‌های مختلف در این گونه بوده است. رتبه‌بندی‌های نهایی تبیین‌کنندۀ همۀ تلفظ‌های ضمیرهای انعکاسی در گویش بختیاری می‌باشند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که افراشتگیِ پیش‌خیشومی در ضمیرهای انعکاسی جمع تنها فرایند مشترک بین فارسی گفتاری معیار و گویش بختیاری است. نیز علت اصلی تلفظ متفاوت ضمیرهای انعکاسی در گویش بختیاری حذف همخوان /d/ی واژۀ «خود» است که زمینه‌چین فرایند حذف واکۀ پی‌بست برای رفع التقای واکه‌ها می‌گردد. همچنین، دلیل تلفظ همخوانِ پی‌بست /-aS/‌ به صورت [S] یا [s] در مناطق مختلف بختیاری‌نشین تبیین شده است. تحلیل‌ها نسبتاً درزمانی است چون تغییرات تلفظی ضمیرهای انعکاسی در تاریخ گویش بختیاری رخ داده‌‍اند و امروزه این ضمیرها تلفظ دیگری ندارند.

کلیدواژه‌ها