استادیار گروه فرش دانشکده هنر و علوم انسانی فارسان، دانشگاه شهرکرد
چکیده
در این نوشتار کیفی برای نخستین بار با رویکرد انسان‌شناسی فرش و شیوه تحلیل محتوی، با تکیه بر شواهد باستان‌شناسی، اطلاعات میدانی و معانی اسطوره‌ای سعی برآن بود با هدف تبیین محتوای نقوش قالی‌های ایلام، معنای پرکاربردترین نقش‌مایه‌های قالی‌های لچک‌ترنج ایلام به‌خصوص شمسه، نیلوفر، فرم‌های انتزاعی آب، قوچک، گوزن، کلاغ، گل‌های سه و هفت‌شاخه و انار بازنشانی و در یک مطالعه تطبیقی و با تکیه بر شیوه تحلیل محتوا با رویکردهای ذکر شده، مورد تحلیل قرار گرفته تا بیشتر بتوان به ارزش ها و رابطه‌های محتوایی این نقوش با فرهنگ بومی دست یافت و به این سؤال پاسخ داده شد که معناهای پنهان برخی نقش‌مایه‌های قالی‌های لچک و ترنج ایلام با تکیه بر رویکرد انسان‌شناسی فرش و تحلیل محتوا کدامند؟ داده‌های موردنیاز برای این پژوهش از طریق جمع آوری تصاویر قالی‌های لچک و ترنج و اطلاعات موردنیاز برای تحلیل آنها از طریق مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای فراهم آمد و درنهایت مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن داشت که بافندگان ایلامی با تأثیرپذیری از دستاوردهای فرهنگی محل زیستشان به خلق نقوشی در قالی‌هایشان همت گماشته‌اند که سبک و درونمایه نگاره‌ها، بیشتر بر دستاوردهای باستانی به‌خصوص منطقه دره‌شهر ایلام، فرهنگ شفاهی منطقه و معانی اسطوره‌ای تکیه دارند که معنای بیشتر آنها به روایت زایش مهر و همکاری آناهیتا در آن باز می‌گردد. در طی ایجاد نقوش، بافندگان از معانی اسطوره‌ای و ... آگاهی ندارند و صرفاَ به صورت اجدادی به خلق نقوشی در دستبافته‌هایشان همت می‌گمارند که در فرهنگ بومی دارای معانی باارزشی برایشان است.
)