تبیین هرمنوتیکی نماد "قوچ" در فرهنگ بختیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکدۀ مردم‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

چکیده

نماد قوچ به عنوان یکی از نمادهای بنیادین در فرهنگ ایرانی، همواره در اسطوره‌ها، قصه‌ها، هنرهای گوناگون، و نیز آداب و رسوم و آیین‌های ایرانی حضوری چشمگیر داشته است. مفهوم قوچ را بر سفال‌های تپۀ سیلک و مارلیک، مفرغ‌های لرستان، جام حسنلو و مهرهای هخامنشی و سکه‌ها و گل‌مهرها و مدالیون‌های عصر ساسانی تا قوچ‌های سنگی بر روی مقابر بزرگان می‌توان دید.

با عنایت به این گسترۀ عظیم تاریخی و فرهنگی کاربرد نماد قوچ و با نظر به اینکه این نماد، علیرغم مغفول ماندن آن از نگاه پژوهشگران، همچنان در فرهنگ بختیاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و امروزه در بسیاری از مظاهر فرهنگی این قوم نمود جدی دارد، این پژوهش می‌کوشد که با روش توصیفی-تحلیلی بر پایۀ مطالعات اسنادی و انجام مصاحبه با تنی چند از محققان حوزۀ مطالعات بختیاری و از نظرگاه نمادشناسی و با رویکردی هرمنوتیکی بازتولید این رمز پیشااسلامی را در قالب آداب و رسوم و آیین‌های قوم بختیاری بکاود و به بررسی زمینه‌های فکری این سنت‌ها همت گمارد.

از وجوه نوآوری تحقیق پیش رو آن است که با رویکردی تطبیقی و هرمنوتیکی و با الهام گرفتن از روش انسان‌شناسی تفسیری می‌کوشد با در نظر داشتن میراث فرهنگی قوم بختیاری به تجزیه و تحلیل نظرگاه‌های فلسفی این نماد در نزد آنان بپردازد. یافته های تحقیق نشانگر آن است که این نماد در نزد بختیاری‌ها کاملاً با مفهوم اسطوره‌ای و نیز اوستایی آن مرتبط بوده و در مظاهر مختلف فرهنگی قوم بختیاری تجلی یافته است.

کلیدواژه‌ها