کارآوا (کاردَنگ)های فرهنگ بختیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه فرهنگیان

چکیده

شعر و کار از گذشته‌های دور تا کنون دو همزاد و همراه بوده‌اند، در کنار هم بالیده‌اند و با هم پیوندی عمیق و ناگسستنی دارند. کار، در فرهنگ و ترانه‌های عامیانۀ بختیاری گسترۀ فراوانی دارد. کمتر کار و پیشه‌ای در فرهنگ بختیاری وجود دارد که به شعر و ترانه راه نیافته باشد؛ برخی از این اشعار حین انجام کار خوانده می‌شوند، برخی در سوگ‌ و ستایش کاردانان و انجام‌دهندگان کار و برخی به ماهیت کار اشاره دارند.

در فرهنگ بختیاری ترانه‌ها و آواهای کار را «کاردَنگ» و «کاردُنگ» می‌گویند. در این جستار کوشیده ‌شده ترانه‌های و آواهای کار معرفی شوند. کارآواهای برزگری، صیادی، بلوط‌چینی، دوغ‌زنی، شیردوشی و خرمنکوبی معروف‌ترین کارآواهای فرهنگ بختیاری‌اند که در حین انجام این کارها و فعالیت‌ها خوانده می‌شوند. هم‌چنین بخش مهمی از اشعاری که محتوایشان در پیوند با کار است در ستایش و سوگ کاردانان و صاحبان حِرَف، در مجالس سوگ و بر روی قبر متوفی با آوایی حزین خوانده و روایت می‌شود. انجام کارهایی چون درو و برزگری، سرکُهی یا صیادی ساعت‌ها و روزها طول می‌کشد؛ بنابراین اشعار و ترانه‌های بیشتر و متنوع‌تری دارند. کشاورزان و برزگران برای چیدن و خرمنکوبی محصولاتی چون گندم و جو، هفته‌ها و ماه‌ها در گرمسیر و دور از یار و بدون امکانات به فعالیت می‌پردازند. جان‌پناه و آرام‌بخشِ تن خسته و رنجورشان خواندن اشعار و ترانه‌هایی متناسب با کار و فعالیتشان است. بنابراین وقت خود را با خوانش ملحون و آهنگین ابیات و ترانه‌ها سپری می‌کنند و برای رفع خستگی خود به شعر و آواز پناه می-برند.

کلیدواژه‌ها